नाउली (२७०० मि) पुग्दा झम्मक्कै रात पर्यो । ठाडो उकालो र ढुङ्गैढुंगाको बाटो उक्लेपछि फलेक छाएको दुइतले झुपडी होटल आयो । साहुनी बुढीमान्छे, तिनकी छोरी र नाती थिए । म सँगैका साथीहरुले चिनेका नातेदार पर्ने रहेछन् । त्यहाँ यौटा भेड़ीगोठाला पनि भेटिए - सापुल्ली जुम्लाका बीरबहादुर रावत । बिगत १२ बर्षदेखि उनि आफ्ना भेडासंग यतै बन चरनमा हिडिरहँदा रहेछन् । आज उनकी छोरी भेडीगोठमा एक्लै रहिछन् । बेलाबेला स्काईफोन नेटवर्कको मोबाइलमा कुरो गरिरहेका हुन्थे । रावतजी बातैपिच्छे यति टुक्का जोड्थे कि बुझ्न हम्मे परेपनि सुन्न भने निकै रमाइलो लाग्थ्यो । लोकल रक्सि र आलुको तरकारीसंग उनीहरु गफिंदै गए । म छेउको पेटीमा पल्टिएर गफ सुन्दै बसें । उनीहरुका जीवनका अनेक आरोहअबरोहका कथाहरु सुनिए । ती बातचित समेटेको छुट्टै कथा ब्लग लेख्न पर्ला ।
सामान्य दालभात र आलुको तरकारी सहितको खाना अति मीठो, थपिथपि खाईयो । सुत्नलाई छेउकै अर्को झुपडीमा गयौं । चिसोचिसो कोठामा त्यहाँ ४ बेड थिए । दुइटा जोडीहरुलाई दुइटा बेड, म र अर्को केटो एउटामा र बीरबहादुर बड्डा अर्कोमा सुत्यौं । गफ निरन्तर थियो । ब्ल्याङ्केट भित्रबाट कुरा गरिरहेको सुनिन्थ्यो। म कतिबजे निदाएँ पत्तै भएन। ब्युँझिदा त छ्याङ्ग उज्यालो भैसकेको थियो। उता चुलोमा बलेको मुढो निभेकै थिएन। पानी तातिसकेको र सादा चिया पाकिसकेको थियो। हामी तयार भएर यात्रामा अघिबढ्यौं । एकैछिनमा फेरी कुहिरोले ढाक्यो । फाट्टफुट्ट खुलेकोबेला माथी आकास भने निलो देखिन्थ्यो। अघाडी उत्तरतर्फ माहबु देखियो। ठडिएको। त्यो पार गर्नु छ।
हामी महाबु लेकको फेद उनपाटा (३१०० मि) पुग्दा यौटा पसल भेटियो - राजबहादुर सिंहको । बाटोमा उनकोबारे निकै सुनेको थिएँ। दैलेख बजारमा भेटेका पत्रकार भुपेन्द्र शाहीले राजबहादुर र उनकी छोरीको नम्बर दिएका थिए। बाटोमा संगै हिडेका जयबहादुरले पनि भनेका थिए । महाबु लेक पुग्नु अघि भेटिने यहि यौटामात्र अन्तिम पसल रहेछ । सिंहजी कतै गाउँतिर गएका रैछन । छोरीको बिहे भैसकेछ। अहिले पसलमा उनका ज्वाईं थिए । उनले पानी र च्या/बिस्कुट खुवाए । १२-१५ होटल/पसल भएको यो ठाउँ बिगतमा निकै चल्ने बजार रहेछ तर जुम्लीहरुले हिड्न छोडेपछि भने स्वात्तै सुकेछ। यता बाटोकाट्ने काम हुँदा बीचमा केहिसमय चलेछ पनि । त्यस्तै माहाबु मेलाको बेला पनि केहिदिन अस्थाईरुपमा केही पसल खुल्ने रहेछन् । बाँकी समय खण्डहर झैं सुनसान देखिन्छ। अचेल फाट्टफुट्ट आउने बटुवाको सेवा यै पसलले दिएको छ । 'मान्छे यै पसल भेटिन्छ भन्ने आशले हिडेका हुन्छन्। छोड्न नि नसकिने । चलाइरहेका छौं । यो रोड बाटो खुले त दिन फर्किन्थे कि ?' ति ज्वाईंले बाध्यता र आभिलाषा एकैचोटी सुनाए। 'हामीले पनि त्यै खोजेको, एकदिन त बन्ला नि !" हाम्रो टिमको कसैले भन्यो । मेरा साथीहरु यो लेकको ठ्याक्कै अर्को पट्टीपर्ने डिल्लिकोट गाउँका हुन् । उनीहरुलाई नजिकको राजमार्ग भेट्न उल्टोबाटो हिड्नु पर्ने भएकोले यो बाटोले उनिहरुमा पनि दिन फर्किने आशा थियो । हामी दिउँसोको खाना खानलाई त्यै डिल्लिकोट गाउँ पुग्ने गरी माहाबु लाग्ना काट्न लाग्यौं ।
'रोड'को बाटो कुहिरोले ढाकेको थियो । त्योबाटो हुँदै काँध पुग्न केही घण्टा लाग्ने रहेछ । पहिला खच्चड र भेडा हाँक्ने बाटो पनि यहि हो । तर हामी भरिया हिड्ने परिचित छोटो बाटो उक्लियौं । भीर र पखेरोको चट्टान उक्लिने बाटो खासमा बाटोजस्तो थिएन । कतैकतै ठूला लाम्चा ढुंगा अड्याएर पाइला टेक्ने ठाउँ बनाएको थियो। ति ढुंगाका काप र चराहरुबाट घाँस उम्रेर त्यै गोरेटो पनि ढाकिएको थियो । त्यसैले लाग्थ्यो कि यो बाटोमा अचेल मान्छे त्यति हिंड्दैनन् । अघाडी बढिसकेपछि पछाडी फर्किनै मुस्किल हुने । आफ्नै झोला र लठ्ठी कतै अल्झेर, ठोकिएर चिप्लिएला जस्तो । भीरको बाटो तल हेर्यो पुरै रिङ्गटा लाग्ने, माथी हेर्दा झन् 'क्याप' टोपी खस्ने । घाँसका त्यान्द्रा समातेर वा ढुङ्गाका चुच्चा पक्रिदै ६०-७० डिग्री स्लोप उक्लिन पर्ने । 'रक क्लाईम्बिङ्ग' गरेको जस्तो लाग्ने । श्वास र मुटुको गति दौडीरहने, पसिना बगिरहने। लेकको टुप्पो हेर्दा नजिकै देखिन्थ्यो तर २-३ ठाउँ आराम गर्नु पर्यो । त्यहिबेला माथी आकासमा प्लेन देखें । सायद त्यो जुम्लाबाट नेपलागंज उडेको थियो । एकछिन् त्यो हेर्दै हवाईयात्राको आनन्दानुभुति कल्पना गरें। ती मेरा साथीहरुले कुनै गुनासो बिनै उकालो काटे र मैले पनि पछ्याएँ । केही संघर्ष पछि हामी महाबु (३४५० मिटर) पुग्यौं ।
माहाबुको काँधमा दाहिनेतिरको चट्टाने पखेरो मुनि 'सिमेन्ट'ले बनेको धरमशाला थियो । देब्रेतिर घाँसीलो डाँडामा घोडाघोडी चरिरहेका थिए । उत्तरतिर कालिकोटका केही बस्तीहरु, पर क्षितिज तिर जुम्ला, मुगु र हुम्लातिरका डाँडा देखिए । एकधर्को हिमाचुचुरा देखिए । त्यसभन्दा पर तिब्बत पर्छ सायद । काँधबाट झर्दैगर्दा पानीका मुहानहरु देखिए । भर्खर खनेको ढुङ्गैढुङ्गाको बाटो केही तलपुग्दा 'महादेव' को थान भेटियो । साउनभदौ तिर ठूलो मेला लाग्छ रे । हामीले पनि दर्शन गर्यौं । नाङ्गो घाँसे डाँडा सकिए पछि आउने खर्सु लगायत उच्च भेगमा हुने बनस्पतिको जङ्गल, खोल्साखाल्सी हुँदै लसुनढुङ्गा पुग्न एकघण्टा जति लाग्यो । जङ्गलले घेरिएको सुन्दर घाँसे फाँट लसुनढुङ्गामा गाइबस्तुहरु रमाएर चरिरहेका थिए। बीचतिर केही गोठ यौटा भत्केको गेट थियो। गेटकै तल यौटा घेरबार गरेको झुपडीमा यौटी सानीकेटी र बाख्राको पाठा उफ्रिरहेका देखिन्थे। फाँट सकेर गाउँ झर्ने ओरालोको छेउमै पसल भेटियो । बाटैमा बसेका केही महिला र काठको पेटीमा बसेका पुरुषहरु गफिंदै थिए। मेरा सहयात्रीहरुको ढोगभेट चल्यो र हालचाल सुन्न सुनाउन थाले। मैले पानी र चिया खाएँ। भोक लागेको थियो तर मलाई त्यहाँ 'खाना' खान दिएनन्। शाहीजीले गाउँ पुगेर आफ्नै घरमा खानुपर्छ भनिसकेका थिए । केहि मिनेट ओरालो झरेपछि गाउँ देखियो । खेतका तरेलीहरु, थुम्का र फाँटमा कतै छरिएका, कतै जोडिएका काठ र ढुंगाले छाएका घरहरु, मकैका बारी र आसपास घना जङ्गल - डिल्लीकोट गाउँ निकै सुन्दर देखिन्थ्यो ।
गाउँको बीचतिर शाहीजीको घर रहेछ । उनकी आमा, ससाना केटाकेटी, र अरु गाउँले महिलाहरु कुरा गरिरहेका थिए । म पेटीमा बसेर आराम गर्न लागें । उनको सानोछोराले मकै भाँचेर ल्यायो। बाहिरै चुलो थियो, उनकी श्रीमतीले पोलिदिईन। अघि बाटोमा मैले मकैको चर्चा गरेको थिएँ। त्यै सम्झेर पोल्न बसेको रे । ठुल्ठुला दुई घोगा खाइ नसक्दै केहीबेरमा रोटी तरकारी ल्याइदिईन। फटाफट त्यो खाएर हिड्ने तरखर गर्दै थिएँ उनले भनिन् 'खाना पाक्दैछ, एक्कैछिन है ।' मैले कुरोको प्रसंग नबुझेको जस्तो ठानेर तल बारीबाट शाहीजी ले थपे 'घरमै आएका मान्छे, खाना नखाई त जानु भएन । भात पाक्दै छ।' मतलब त्यो २ घोगा पोलेको मकै, तिनवटा रोटी र दुई बटुको तरकारी खाइ सकेर पनि अब भात नखाई हिड्न नपाउने भएँ म । अघि हामी यहाँ पुगेको केहीबेरमा घरकी बुढीआमा रोईरहेको देखेको थिएँ तर किन भन्ने बुझ्न सकेको थिईन । अहिले गाउँकी यौटी महिला आएर सोधपुछ गरिरहेको सुन्दा थाहा पाएँ कि उनकी बुहारी, अर्थात शाहीजी कि श्रीमती जो हामी संगै हिंडेर आएका थियौं, बिरामी भएर दैलेख बजार गएकी रहिछन् र उतै उनको गर्भ तुहिएछ । त्यत्रो बाटो हामी संगै हिंड्दा उनी सहयोगी, फरासिली, छरिती थिइन् । हामीसबै भन्दा चाँडो हिडिरहेकी हुन्थिन् । कतैपनि त्यो पीडा बोकेर हिंडेको भेउ नै पाइनँ ।'खाना' खाएर उनीहरुसँग छुट्टीदा तीन बजिसकेको थियो । शाहीजीको श्रीमतीले बाटोमा खानु भन्दै दुईकोशा पोलेको मकै झोलामा हालिदिईन। म ओरालो झरेर खेतैखेतको बाटो खोल्सो तरेर पारीपट्टी पाखाको बाटो काम्खेत गाउँहुँदै अघिबढें । यो गाउँमा एउटा बिहे रहेछ । सहनाई र दमाहाको बाजाले डाँडाकाँडा गुञ्जिरहेको थियो । हुड्के नाच हेर्न भनि परपर गाउँका मान्छेहरु आइरहेका भेटिए । मलाई पनि रंग हेर्न यतै बसुँ भन्थे तर सकिनँ। हिडें । ओदाँ गाउँको मुनिपट्टीबाट झोलुङ्गेपुल तरेर पादमघाट (१,५२० मिटर) पुग्दा साढेचार बज्यो । चिल्खाया पुग्न अब एक डेढ घण्टाको उकालो छ रे । चिया र पानी खान बसें। नजिकै सानी नानीहरु गीत बजाएर नाच्न थाले । त्यो देखेर मलाई रमाइलो र आनन्द लाग्यो। तिनीहरुलाई अघि शाहीजीको घरबाट बोकेको मकै दिएँ र थप नाच्नअनुरोध गरें । उनीहरु निकै सुन्दर नाचे र मैले भिडियो खिचें ।
अबको बाटो संगै जाने कोही साथी भेटिन्छ कि भनि पर्खेको तर कोही भेटिएन । एक्लै उकालो लागें । केहीबेर मै अध्यारो हुन लाग्यो । माथी डाँडातिर घाँस काटेर फर्किंदै गरेका महिलाहरु देखिए तर तिनीहरुलाई मैले भेट्नै सकिनँ । कतमपुर गाउँ नपुग्दै झमक्कै भयो । खेतको आली र कुलो मिसिएको बाटो निकै चिप्लो थियो । जुत्ता हिलोमा गढेर भिजिसक्यो । मोबाईलको टर्चले नजिक त देखिन्थ्यो तर हिड्ने बाटो चै अनुमानको भरले अघाडी बढ्नुपर्थ्यो । संघर्षमय डेढघण्टा पछि यौटा पसल भेटें । पानी मागें । साउजीले पानीसंगै काँक्रो पनि ल्याएर दिए र अनि सोधे 'काँ जाने?' मैले 'चिल्खाया' भनें। 'यतिबेला? अबेर भैसक्यो त। यतै बस्नुस' उनले सुझाव दिए। भित्र केहि मान्छेहरु थिए। गफ गर्दै थिए या रक्सि खाँदै वा दुवै। मलाई यता बस्नु थिएन। 'साथीहरु अघाडी गैसके' भनें । 'ख्वै कुनबेला गएछन् , हामीले त देखेनौं ।' उनले मेरो कुरो पक्रे । तर म पानी खाने निहुँ गरी चुप बसें र हिड्ने तरखर गरें। 'पर्खनुस! बाटो चिप्लो, अफ्ठ्यारो छ, फेरी राती डर पनि हुन्छ। हाम्रा केटाहरुले पुर्याइदिन्छन' भनेर ३ जना केटाहरुलाई मेरो साथ लगाईदिए । मनमा केही तर्कना लिंदै उनीहरुको साथ लागेर हिंडे । उनीहरुले बोकेको टर्चले बाटो झन् उज्यालो र सजिलो भयो। गफ गर्दैगर्दै केहीबेरमा ठिन्के (२१३० मिटर) पुग्यौं। उनीहरु फर्किए। म त्यतै पसलतिर भेटिएका यौटा मान्छेको साथ लागेर पर गाउँमा इन्द्रराज दाईको घरमा बास बस्न पुगेँ ।
भोलिपल्ट दिउँसोतिर चंद्रप्रकाशभाई र म गाउँको पूर्वउत्तरतर्फबाट जंगलको ठाडो ओरालो बाटो हुँदै तिलानदीको झोलुङ्गे पुल तरेर पारीपट्टी 'बाली' भन्ने ठाउँ पुग्यौं। यो कर्णाली राजमार्ग हो । केहीबेरमा बस भेटियो र म जुम्ला तिर लागें। मेरो पूर्ववत् योजना अनुसार फूलपातीको दिन घर पुगें। यात्राको गज्जब अनुभव सहित।
नोट: यो ब्लगमा प्रयोग गरिएको समुन्द्र सतहबाटको उचाई मोबाईलले रेकर्ड गरिएको हो ।
यात्राको भिडियो हेर्न यो लिंकमा क्लिक गर्नुहोस: https://www.youtube.com/watch?v=3UZcoDiKOb4यसको पहिलो अंक (यात्रा - १) पढ्न यता क्लिक गर्नुहोस्। http://madhavjee.blogspot.sg/2018/03/blog-post_23.html
---समाप्त----
